Аўдыятэка

Пра крыж на алтары альбо каля яго з выяваю ўкрыжаванага Хрыста - распавядае кс. Андрэй Кеўліч. 

Laudetur Jesus Christus! Вітаем Вас, паважаныя радыёслухачы, у рубрыцы Радыё Марыя “З клопатам аб літургіі”.
У мінулай перадачы мы распачалі знаёмства з самым галоўным элементам каталіцкай святыні – алтаром. Сёння мы працягнем нашыя разважанні.
296. Алтар, на якім у сакрамэнтальных знаках здзяйсняецца ахвяра крыжа, — гэта таксама стол Панскі, да якога запрашаецца на Імшы народ Божы. Алтар — гэта таксама асяродак складання падзякі, якое здзяйсняецца праз Эўхарыстыю.
Вельмі добра гэта падкрэслівае малітва, якую прамаўляе біскуп падчас кансэкрацыі алтара
Пакорна просім Цябе, Божа, асвяці нябеснай ласкаю гэты алтар, пабудаваны ў касцѐле (капліцы), каб ѐн заўсѐды служыў Ахвяры Хрыста і быў сталом Пана, пры якім Твой народ будзе жывіцца на Божай Гасціне. Гэты алтар (выцесаны з каменя) будзе для нас знакам Хрыста, з боку якога выплыла Кроў і вада, крыніца сакрамэнтаў Касцѐла. Няхай ѐн будзе святочным сталом для ўсіх, каго Хрыстус запрашае на гасціну; няхай тут ахвяроўваюць свае клопаты і цяжкасці і атрымліваюць новую моц духа на далейшы жыццѐвы шлях.
Няхай будзе месцам глыбокага з’яднання з Табою і месцам спакою, а ўсе, хто будзе спажываць Цела і Кроў Твайго Сына, няхай напоўняцца Яго духам і ўзрастаюць ў Тваѐй любові. Няхай будзе ѐн крыніцай еднасці Касцѐла і братэрскай згоды, з якога вернікі будуць чэрпаць дух узаемнай любові. Няхай будзе месцам, ля якога мы будзем праслаўляць Цябе і дзякаваць Табе, пакуль з радасцю не дойдзем у вечныя пакоі, дзе будзем прыносіць Табе ахвяру хвалы разам з Хрыстом, Найвышэйшым Святаром і Жывым Алтаром.
Паколькі алтар — гэта месца сустрэчы Бога і чалавека, не выклікае здзіўлення і тое, што ўжо айцы Касцёла (св. Ігнацый з Антыёхіі, св. Кірыл Александрыйскі, св. Амброзій, св. Кірыл Ерузалемскі) лічылі яго таксама сімвалам Хрыста, бо ў Хрысце боскае і чалавечае з’ядналася найбольш поўна.
Сакральная сімволіка алтара. —
слова “алтар” паходзіць ад лацінскага altus — “высокі” і ara — пагорак, узвышэнне. Алтар — гэта святы стол, на якім складаецца святая Ахвяра Імшы.
Дакладная сімволіка алтара заключаецца ў тым, што ён указвае на Хрыста, нашага Пана, згодна са словамі, якія кажа св. Павел ў сваім першым пасланні да Карынцянаў: “Усе пілі той самы духоўны напой, бо пілі з духоўнай скалы, што спадарожнічала ім, а скалою быў Хрыстус” (Bouvry, ii. 222).
Сам Езус кажа пра сябе: «Убачыце неба расчыненае і анёлаў Божых, якія ўзыходзяць і сыходзяць на Сына Чалавечага» (Ян 1, 51). Гэтым Ен прыраўноўвае сябе да Якубавага каменя — месца сустрэчы і правобраза алтара. Дадзеная сімволіка выяўляецца, напрыклад, у высячэнні на алтары пяці крыжыкаў, якія нагадваюць пра пяць ранаў Збаўцы, або ва ўжо згаданым намашчэнні алтара алеем хрызмам, што цесна звязана з Езусам, якога Айцец намасціў Духам Святым.
301. Згодна з традыцыйным звычаем Касцёла і ў адпаведнасці са сваім значэннем менса (стальніца) ўмацаванага алтара павінна быць каменнай і да таго ж зробленай з натуральнага каменя. Але са згоды Канферэнцыі Біскупаў можна ўжыць і іншыя годныя, трывалыя і па-мастацку апрацаваныя матэрыялы. Слупы альбо аснова, якія падтрымліваюць менсу, могуць вырабляцца з любога годнага і трывалага матэрыялу.
Рухомы алтар можа быць зроблены з любых высакародных і трывалых матэрыялаў, якія згодна з традыцыямі і звычаямі розных народаў з’яўляюцца прыдатнымі для літургічнага ўжытку.
Абрус
304. Дзеля пашаны да цэлебрацыі ўспаміну Пана і да гасціны, на якой удзяляецца Цела і Кроў Хрыста, на алтары, дзе адбываецца цэлебрацыя, засцілаецца прынамсі адзін абрус белага колеру, які формаю, памерамі і аздабленнем павінен адпавядаць выгляду самога алтара.
Яшчэ нядаўна дысцыпліна адрознівалася: алтар, на якім складаецца Святая Ахвяра, абавязкова павінен быць накрыты трыма льнянымі абрусамі. Тры абрусы сімвалізуюць Найсвяцейшую Тройцу (Gavantus, p. 115), а таксама нагадваюць льняныя палотны, у якія было абвінута цела Пана ў грабніцы (Kozma, 32). Абрусы згадваюцца яшчэ ў чацвёртым стагоддзі: у той час іх распраўлялі на алтары толькі тады, калі з касцёла выйшлі катэхумэны, гэта значыць перад аферторыем.
У Вялікі Чацвер на Імшы Вячэры Пана Denudatio altaris – «агаленне алтара». З алтара здымаецца абрус, а табэрнакулюм застаецца пустым і прыадчыненым. Трэба ўспомніць, што да VII/VIII стагоддзі абрусы на алтары заставаліся толькі на час здзяйснення Літургіі, а затым прыбіраліся. Аднак цяпер алтар пакрыты ўвесь час, а агаляецца толькі пасля перанясення Найсвяцейшых Дароў у Вялікі чацвер - сімвалічна азначае denudatio – пакіданне Хрыста самымі блізкімі людзьмі і Яго агаленне перад распяццем.
Дарагія радыёслухачы, у наступный сустрэчы мы працягнем разважанне над значэннем алтара, а сёння я з вамі развітваюся. Няхай Божая ласка дапаможа нам быць вернымі вучнямі нашага Збаўцы. Laudetur Jesus Christus!
Laudetur Jesus Christus! Вітаем Вас, паважаныя радыёслухачы, у рубрыцы Радыё Марыя “З клопатам аб літургіі”.
У мінулых перадачах мы распачалі знаёмства з самым галоўным элементам каталіцкай святыні – алтаром. Сёння мы працягнем нашыя разважанні.
Часта ў алтар укладаюць рэліквіі мучанікаў або іншых святых. Гэты звычай паходзіць са старажытнасці, калі Эўхарыстыю цэлебравалі на грабніцах сведкаў Хрыста. Звычай гэты не мае на мэце дадаць хвалы алтару, ён вучыць таму, што ўсе ахвяры, прынесеныя хрысціянамі, маюць сваю каштоўнасць толькі ў лучнасці з адзінаю ахвяраю Хрыста.
302. Пажадана захоўваць звычай змяшчэння пад пасвячаным алтаром рэліквій святых, нават калі яны не былі мучанікамі. Неабходна толькі паклапаціцца пра дакладнае ўстанаўленне сапраўднасці гэтых рэліквій.
Рэліквіі (ад лац. reliquiae – тое, што засталося; парэшткі) — прадметы, якія непасрэдна звязаныя з зямным жыццём Езуса Хрыста (рэліквіі св. Крыжа), Маці Божай (т. зв. «Дамок Марыі» ў Ларэта) або святых, у тым ліку іх парэшткі. Р. звычайна захоўваюцца ў рэлікварыях — спецыяльных сховішчах, зробленых у форме аздобленага куфэрка ці манстранцыі — або, калі гаворка ідзе пра цела святога, у труне з празрыстым векам. Каб пазбегнуць любых спекуляцый, да кожнай Р. прыкладаецца дакумент, які пацвярджае яе сапраўднасць.
Рэліквіі бываюць І, ІІ і ІІІ ступеняў:
І – парэшткі цела святатога: нп. кроў, косці, скура, валасы, пазногці;
ІІ – прадметы, звязаныя з асобай святога падчас яго зямнога жыцця, тыя якімі ён карыстаўся: нп. адзенне, малітоўнік, ружанец ігд.;
ІІІ – прадметы, якія сталіся рэліквіямі праз дотык уласцівых рэліквій І ці ІІ ступені.
Старажытныя звычаі. — Падчас пераследу (Прынята лічыць, што ў раннія дні хрысціянства было дзесяць перыядаў пераследу хрысціянаў. Першы пачаўся пры Нероне, другі быў пры Даміцыяне, трэці быў пры Траяне, чацвёрты пры Марку Аўрэлію, пяты пры Северы, шосты пры Максіміне, сёмы пры Дэцыі і Гале, восьмы пры Валерыяне, дзявяты пры Клаўдыі і Аўрэліяне і дзясяты пры Дыяклецыяне і Максіміяне. Апошні здарыўся ў 303 годзе.) вернікі прызвычаіліся пераўтвараць магілы, у якіх былі пахаваныя іх мучанікі, у алтары і прыносіць на іх Найсвяцейшую Ахвяру. Гэта даказваюць шматлікія сведчанні, таксама гэта можна пабачыць на ўласныя вочы, калі прадпрыняць падарожжа ў рымскія катакомбы і прачытаць надпісы на іх. “Пасярод гэтых шанаваных сімвалаў, — кажа Дажанкур (D’Agincourt, том 2, с. 86), — на вялікай мармуровай пліце, якая цалкам пакрывала саркафаг мучаніка, першыя служыцелі хрысціянскай малітвы падчас пераследу цэлебравалі таямніцы нашай веры”. Адсюль і назвы, якія Айцы старажытнасці надавалі такім месцам і якія потым перайшлі да касцёлаў, збудаваных на тых месцах альбо побач: memoria, confessio, martyrium, apostolia (Kozma, 21, note; Hierurgia, 496). Што праўда, назва “martyrium” не заўсёды надавалася толькі алтарам альбо касцёлам, збудаваным на месцы магілы мучаніка. Часам яе надавалі касцёлу, які быў узняты дзякуючы намаганням нейкай асобы. Канстанцін Вялікі назваў так касцёл, які ён пабудаваў у Ерузалеме і які быў помнікам і сведкам добрых адносінаў з хрысціянскім людам (Riddle, Christian Antiquities, p. 704).
Калі ў Касцёле аднавіўся мір, звычай служыць Імшу на магілах мучанікаў паступова прыйшоў у заняпад і даў пачатак цяперашняму звычаю, паводле якога ў новакансэкраваныя алтары змяшчаюць нейкую частку цела мучаніка. Адсюль і паходзіць тая малітва, якую сёння кажа святар, калі напачатку Імшы кладзе рукі на святы алтар: „Orámus te, Dómine, per mérita Sanctórum tuórum, quorum relíquiæ hic sunt, et ómnium Sanctórum: ut indulgére dignéris ómnia peccáta mea. Amen.” “Молім Цябе, Пане, праз заслугі святых тваіх, чые рэліквіі тут спачываюць, і ўсіх святых будзь ласкавы дараваць мне ўсе грахі мае”.
Рэліквіі мучанікаў у алтар змяшчае біскуп, які яго кансэкруе, прычым, каб спраўдзіліся словы прыведзенай вышэй малітвы, гэта павінны быць менавіта рэліквіі некалькіх мучанікаў. Да рэліквій мучанікаў таксама зазвычай далучаюць рэліквіі таго святога, якому прысвечаны дадзены касцёл. Адносна гэтага след заўважыць, што часткі адзення святога ці мучаніка недастаткова: гэта павінна быць менавіта частка цела. Літургічныя аўтары кажуць, што ўпершыню гэтую практыку прадпісаў Папа Фелікс (ІІІ ст.) (Merati, Thesaur. Rit., 115). Перад змяшчэннем у алтар святыя рэліквіі найперш кладуць у невялікую скрыначку, зробленую са срэбра альбо іншага металу, і пішуць імёны святых, чые гэта рэліквіі, а таксама імя біскупа, які змясціў іх у алтар (Martinucci, vii. 306; Catalanus, Pontif. Roman., iii. 403). Змяшчэнне рэліквій у алтар суправаджаецца такімі словамі малітвы: “Пад алтаром Божым вы атрымалі месца, святыя Божыя; заступайцеся за нас перад Панам нашым Езусам Хрыстом”.
Змяшчэнне Святой Эўхарыстыі замест рэліквій. — У пэўныя часы, калі немагчыма было атрымаць рэліквіі, назіраўся вельмі цікавы звычай змяшчаць у алтар святую Гостыю. Дзюран, біскуп Манда, які памёр і быў пахаваны ў Рыме ў 1296 годзе, кажа ў сваім Rationale Divinorum (с. 54), што калі няма сапраўдных рэліквій, алтар нельга кансэкраваць без Найсвяцейшага Сакрамэнту. Той жа звычай захоўваўся ў Англіі, калі гэтая краіна яшчэ была каталіцкай. У 816 годзе было пастаноўлена наступнае: “Калі касцёл збудаваны, няхай яго кансэкруе дыяцэзіяльны біскуп; пасля гэтага няхай Эўхарыстыя, якую біскуп кансэкруе на той Імшы, будзе пакладзена ў невялікую скрыначку разам з рэліквіямі і няхай захоўваецца ў той жа базіліцы. Але калі немагчыма знайсці рэліквіі, то Эўхарыстыя паслужыць гэтай мэце як найлепей, бо гэта Цела і Кроў нашага Пана Езуса Хрыста” (Church of Our Fathers, vol. i. p. 41, note). Гэты звычай дзейнічаў у Англіі да XV стагоддзя (ibid.) У скрыначку з рэліквіямі таксама дадавалі тры зярняткі ладану, як робіцца і сёння (ibid. 42).
У іншых месцах быў распаўсюджаны звычай, калі разам са звычайнымі рэліквіямі захоўвалі часткі прыладаў, якімі мучанікам прычынялі пакуты, а таксама дакументы аб іх праслаўленні. У дакументах касцёла св. Паўла ў Лондане з 1295 года мы чытаем, што ў алтары з яшмы, акрамя рэліквій святых Філіпа і Андрэя і святых Дыянісія і Блажэя, захоўвалася частка сапраўднага крыжа, на якім быў укрыжаваны св. Андрэй (ibid. 254).
Усходнія хрысціяне згаджаюцца з намі адносна практыкі выкарыстання святых рэліквій. Рэліквіі змяшчаюцца пад алтар у невялікай скрыначцы і карыстаюцца вялікай пашанай сярод вернікаў. Паводле рускай традыцыі [3], скрыначка змяшчаецца толькі тады, калі святыню кансэкруе сам арцыбіскуп, а не яго намеснік (Romanoff, 84). Нестарыянскія абрады забараняюць кансэкраваць любы алтар без рэліквій (Smith and Dwight, Travels in Armenia, ii. 236).
Laudetur Jesus Christus! Вітаем Вас, паважаныя радыёслухачы, у рубрыцы Радыё Марыя “З клопатам аб літургіі”.
У мінулых перадачах мы распачалі знаёмства з самым галоўным элементам каталіцкай святыні – алтаром. Сёння мы працягнем нашыя разважанні.
Хрысціяне ніколі не сумняваліся ў надзвычайнай моцы Хрыстовага крыжа, заўсёды бачылі ў ім прыладу збаўлення (пар. Гал 3, 1; 6, 14; 1 Кар 2; Флп 2, 1-8). Аднак першапачаткова яны карысталіся выключна скрытым сімвалам крыжа, упісаным у іншую выяву (напр., якара, мачты або ветразя). Гэта рабілася перадусім для таго, каб пазбегнуць згаршэння, бо ў старажытнасці смерць на крыжы была самым жорсткім пакараннем, на якое звычайна асуджаліся самыя вялікія злачынцы, і лічылася знакам Божага праклёну і ганьбы. Сапраўды, крыж быў глупствам для язычнікаў (пар. 1 Кар 1, 23). Таму рабіць выявы крыжа і выказваць пашану да іх было згаршэннем і ўспрымалася, як недарэчнасць. Яскравым пацвярджэннем такіх адносін з’яўляецца знойдзены пры раскопках на Палатынскім узгорку ў Рыме малюнак, што прадстаўляе ўкрыжаванага асла, якому пакланяецца хрысціянін. Малюнак быў знойдзены ў той частцы палаца, дзе месцілася школа, і, хутчэй за ўсё, з’яўляецца справай рук якога-небудзь вучня, які хацеў пацвяліць свайго сябра, вызнаўцу Хрыста. Пад малюнкам змешчаны надпіс: «Алексамен пакланяецца свайму Богу».
Пачынаючы з IV ст., калі ў 326 г. св. Алена знайшла рэліквіі Святога Крыжа, пасля спынення пераследу хрысціянаў, крыж становіцца знакам, які выка- рыстоўваецца паўсюдна; у V ст. ужо з’яўляюцца першыя круцыфіксы — крыжы са змешчанымі на іх выявамі ўкрыжаванага Збаўцы. На працягу доўгага часу Хрыстус на іх быў у доўгай белай туніцы, якую пазней змяніла павязка на сцёгнах. Да XII ст. укрыжаванага Хрыста прадстаўлялі з адкрытымі вачыма, выпраставанага, поўнага моцы, што павінна было сведчыць пра Яго боскасць і каралеўскую годнасць. Пазней, для таго каб падкрэсліць чалавечую натуру Збаўцы, а таксама рэальнасцьЯго смерці, Хрыста пачалі прадстаўляць на крыжы з закрытымі вачыма і нахіленай галавой.
Як сцвярджаюць найлепшыя літургічныя аўтары, звычай ставіць распяцце — крыж з выявай нашага Пана, укрыжаванага на ім, — паходзіць ад саміх апосталаў. Пра гэты звычай згадваюць усе раннія Айцы, і, як мы ўбачым пазней, распяцце заўсёды знаходзілася ва ўжытку на Усходзе (Bouvry, ii. 225; Kozma, 33). Яно мае нагадваць, што ў святой Ахвяры Імшы прыносіцца тая ж Ахвяра, што і на Кальварыі, толькі некрывавым чынам. “Касцёл не занядбоўвае нічым, — кажа Папа Бенедыкт XIV, — каб захаваць у розумах святара і вернікаў, што Ахвяра алтара і Ахвяра Крыжа — гэта адно і тое ж” (Bouvry, ii. 22, note).
“Алтаром Новага Запавету з’яўляецца Крыж Панскі, з якога выцякаюць сакрамэнты Пасхальнай таямніцы” (пар. ККК № 1182).
Святы Касцёл заклікае нас наблізіцца да святых сакрамэнтаў, якія нарадзіліся на крыжы нашага Збаўцы Езуса Хрыста, і карыстацца сакрамэнтальнымі ласкамі, каб мець сілы несці свой крыж і быць вернымі вучнямі Хрыста дзень за днём.
Ставіць крыж на алтар пачалі толькі ў XII ст., раней яго змяшчалі над алтаром. Крыж павінен быў нагадваць святару, што таямніца, якую ён здзяйсняе, з’яўляецца актуалізацыяй мукі Хрыста, той самай Ахвяры, якую Хрыстус прынёс Айцу на Галгоце. Такую функцыю крыж выконвае да сённяшняга дня — не толькі ў адносінах да цэлебранта, але і да ўсіх, хто ўдзельнічае ў літургіі.
308. Таксама на алтары альбо побач з ім павінен быць крыж з выяваю ўкрыжаванага Хрыста, добра бачны для сабранага народа. Пажадана, каб такі крыж заставаўся побач з алтаром таксама і па-за літургічнымі цэлебрацыямі, каб нагадваць вернікам пра збаўчую муку Пана.
Пры выстаўленым Найсвяцейшым Сакрамэнце распяцце рэкамендуецца прыбіраць з-за прысутнасці самога Пана, аднак гэта неабавязкова, калі штосьці гэтаму перашкаджае. Фактычна, кожнаму касцёлу дазволена следаваць свайму звычаю ў гэтай справе.
Крыж на алтары ці каля яго – гэта канешне ж, не проста нейкая дэкарацыя, але знак Ахвяры Хрыста, Яго любові. Папа Бэнэдыкт 16 яшчэ як Юзаф Ратцынгер у кнізе “Багаслоўе літургіі” зазначае, што крыж абвяшчае прыйсце Пана. “Там, дзе немагчыма звярнуцца у бок усхода усім разам, Крыж можа быць унутраным усходам веры. Таму трэба каб ён знаходзіўся пасярэдзіне алтара і быў агульным цэнтрам позірку для святара і супольнасці, якая моліцца.
Так мы рушым услед старажытнаму прызыву малітвы, які гучаў перад пачаткам Эўхарыстыі: «Conversi ad Dominum» - Звернецеся да Госпада. Так мы разам глядзім на Таго, Чыя смерць разарвала заслону Храма, на Таго, Хто мае быць дзеля нас Айцу і заключае нас у Свае абдымкі, ператварае нас у жывой новы Храм.
Юзаф Ратцынгер зазначае таксама наступнае: сапраўды абсурднай з'явай апошніх дзесяцігоддзяў ёсць тое, што Крыж ставяць у бок, каб было відаць святара. Няўжо Крыж перашкаджае пры Эўхарыстыі? Няўжо святар важней Госпада? Гэта зман варта выправіць як мага хутчэй, і зрабіць гэта можна, нічога не пераладжваючы нанова. Гасподзь ёсьць тым пунктам, да якогаімкнецца ўсё. Ён - ўзыходзячае Сонца гісторыі. Бо заўсёды адзіны Гасподзь: «Езус Хрыстус учора і сёння і на вякі Той жа »(Гбр 13. 8).
Дарагія радыёслухачы, у наступный сустрэчы мы працягнем разважанне над літургічным адзеннем, а сёння я з вамі развітваюся. Няхай Божая ласка дапаможа нам быць вернымі вучнямі нашага Збаўцы. Laudetur Jesus Christus!

Laudetur Jesus Christus! Вітаем Вас, паважаныя радыёслухачы, у рубрыцы Радыё Марыя “З клопатам аб літургіі”.
У мінулых перадачах мы распачалі знаёмства з самым галоўным элементам каталіцкай святыні – алтаром. Сёння мы працягнем нашыя разважанні.
Чаму каля алтара (або на ім) ставяцца свечкі?
“На кожнай цэлебрацыі на алтары альбо каля яго ставяцца прынамсі два ці нават чатыры, шэсць, асабліва калі мова ідзе пра Імшу ў нядзелю ці ў прадпісаныя святы, альбо, калі цэлебруе дыяцэзіяльны біскуп, — сем падсвечнікаў з запаленымі свечкамі.” АУРІ 117
“307 Падсвечнікі, якія патрабуюцца для некаторых літургічных дзеянняў дзеля іх ушанавання і ўрачыстага характару (пар. № 117), ставяцца альбо на алтар, альбо каля яго, беручы пад увагу структуру алтара і прэзбітэрыя, так, каб усё было суладна і зручна размешчана і не перашкаджала вернікам добра бачыць тое, што адбываецца на алтары альбо складаецца на ім.”
кс. Джон О’Браен у кнізе “Гісторыя Імшы і яе абрадаў ва Усходняй і Заходняй Царкве” зазначае наступнае: “На кожны алтар для цэлебрацыі Імшы побач з распяццем ставяцца два свечнікі, у якіх падчас усяго набажэнства гараць свечкі з чыстага воску. На ўрачыстай спяванай Імшы па правілах іх павінна быць шэсць. На ціхай Імшы, якую цэлебруе біскуп, звычайна выкарыстоўваецца чатыры. Звычайны ж святар не можа выкарыстоўваць больш за дзве. Калі спяваную Імшу цэлебруе Святы Айцец, свечкі заўсёды арнаментаваныя (Martinucci, ii. p. 31, note).
Правіла, якое патрабуе, каб свечкі былі зроблены з чыстага воску, вельмі суровае, і дазволы яго не захоўваць даюцца вельмі рэдка і толькі ў складаных выпадках. У выпадку неабходнасці каталіцкім місіянерам у некаторых частках Кітайскай імперыі і на тэрыторыі Індастана дазволена выкарыстоўваць алей замест свечак. Так званыя парафінавыя свечкі забаронены цалкам, акрамя тых выпадкаў, калі касцёл настолькі бедны, што не можа дазволіць сабе набыць іншыя. Акрамя натуральнай прычыны для забароны свечак не з чыстага воску (а менавіта такой, што свечкі з іншых матэрыялаў зазвычай распаўсюджваюць непрыемны пах), ёсць таксама шмат духоўных і містычных прычын, галоўная з якіх заключаецца ў тым, што чысты воск сімвалізуе людскую прыроду нашага Пана, якая была беззаганнай і бязгрэшнай, тады як святло сімвалізуе Яго боскую прыроду, якая заўсёды ззяла навокал і асвятляла кожны Яго ўчынак.
На сённяшні дзень, нажаль у справе матэрыялу свечак няма нейкага агульнага прынцыпу, і таму існуюць розныя віды свечак нават такіх, які нават і свечкамі назваць цяжка. Асабліва няўдала гэта адбываецца нп. калі запальваецца пасхал зроблены з пласціка з керасінам, і пасля спяваецца абвяшчэнне Пасхі, і гучаць такія словы: “У гэтую ноч, поўную ласкі, прымі, святы Ойча, вечаровую ахвяру праслаўлення, якую Табе складае святы Касцёл, урачыста ахвяруючы рукамі сваіх слугаў гэтую свечку плён працы пчалінага рою.
Мы ўжо ведаем значэнне гэтага васковага светача які на ўшанаванне Бога запальвае яркі пломень.
Хоць ён аддае частку свайго святла, аднак жа застаецца нязменным і нічога не губляе, бо жывіцца воскам, які дала працавітая пчала, каб утварыць гэтую каштоўную паходню.
Таму просім Цябе, Пане,каб светач, што на хвалу імя Твайго ахвяраваны, нястомна палымнеў, рассейваючы цемру гэтай ночы,
І, прыняты Табою як прыемны водар, няхай злучыцца са святлом нябесным.
Няхай жа ён палымнее аж да світання, пакуль не ўзыдзе сапраўднае Сонца: Езус Хрыстус, Твой Сын Змёртвыхпаўсталы, які асвяціў род людскі сваёю яснасцю і з Табой жыве і валадарыць на векі вечныя. Н.: Амэн.
СТАРАЖЫТНАЕ ПАХОДЖАННЕ СВЕЧАК НА АЛТАРЫ
Існуе меркаванне, аспрэчваць якое было б паспешлівасцю, што выкарыстанне свечак пры цэлебрацыі Імшы мае апостальскае паходжанне. Кардынал Бона і ўсе знаёмыя нам літургічныя аўтары цвёрда прытрымліваюцца гэтага меркавання, а многія ўрыўкі з Новага Запавету, як здаецца, яго пацвярджаюць (Bona, Rer. Liturg., pp. 206-294).
МІСТЫЧНАЕ ЗНАЧЭННЕ СВЕЧАК
Акрамя згаданага, існуе шмат містычных тлумачэнняў выкарыстання свечак падчас Імшы. Па-першае, яны вельмі яскрава і радасна прадстаўляюць місію нашага Боскага Пана на зямлі. Прарок Ісая называе Яго “святлом вялікім”; таксама ён кажа, што “народ, які хадзіў у цемры, убачыць святло” (9:2). Той жа прарок называе Яго “Святлом Яхвэ” і заклікае Ерузалем узняцца і прасвятліцца Ім. Калі стары Сімяон упершыню пабачыў Яго і патрымаў Яго ў сваіх руках у Храме, ён назваў Яго “святлом для асвятлення язычнікаў” (Лк 2:32). Сам Ён называе сябе “святлом свету” (Ян 8), а св. Ян апісвае Яго як “святло праўдзівае, якое асвятляе кожнага чалавека, які прыходзіць на свет”. Рабіны таксама мелі гэтае разуменне аб нашым Боскім Пану, альбо аб “вялікім Чаканым народаў”, як яны Яго называлі, бо яны глядзелі на Яго як на Боскае Святло, якое павінна было накіраваць іх на шлях супакою (Ambrose Serle, Essays on the Names and Titles of Jesus Christ, p. 216, London, 1837).
Таксама і Яго вучэнне цалкам параўнальнае са святлом, бо як апошняе рассейвае фізічную цемру, якая хавае ўсялякую прыгажосць прыроды ад нашага погляду, так першае рассейвае цемру душы і дазваляе нам бачыць прыгожае, добрае і сапраўднае ў духоўным сэнсе. “Слова Тваё — светач нагам маім, — кажа псальміст, — і святло сцежцы маёй” (Пс 118). Але яшчэ больш гэтым светачам і святлом з’яўляюцца словы святога Евангелля, якія спяваюцца падчас Імшы, і Касцёл мудра загадвае, каб свечкі суправаджалі Евангелле ў працэсіі. “Кожны раз, калі чытаецца Евангелле, — пісаў св. Геранім Вігілянцыю, — запальваюцца свечкі; праўда, не для таго, каб рассеяць цемру, а каб паказаць радасць з таго, што пад выглядам фізічнага святла праяўляецца тое святло, пра якое псальміст кажа: “Слова Тваё — светач нагам маім і святло сцежцы маёй” (Hierurgia, p. 401).
Святло ў Старым Запавеце. — Выкарыстанне святла ў габрэйскіх цырымоніях настолькі добра пацверджана, што няма сэнсу спыняцца на гэтым і гэта даводзіць. Пра гэта кажа само Святое Пісанне. Таксама не трэба асабліва засяроджвацца і на семісвечкавай свяцільні, якую сам Бог загадаў зрабіць і трымаць напоўненай алеем, каб яна магла заўсёды гарэць (гл. Зых 25 і 27:20), хоць і няма пэўнасці, ці гэтая свяцільня мусіла даваць святло таксама ўдзень. Калі не, то гэты прыклад у нашай сітуацыі нам не дапаможа. Аднак Іосіф Флавій, вельмі добры аўтарытэт у гэтых пытаннях, ясна кажа, што тры з яе свечак гарэлі нават удзень (Antiquities of the Jews, book iii, chap. viii, 3); а ў сваіх запісах пра будаўніцтва Храма Хірамам І Вялікім ён сцвярджае, што тады было зроблена дзесяць тысяч свечнікаў, адзін з якіх быў прызначаны для выкарыстання ў самім святым будынку, “каб ён гарэў удзень, як напісана ў законе” (book viii, chap. iii, 7).
СВЯТЛО, ЯКОЕ ДАЕЦЦА НОВААХРЫШЧАНЫМ
Адной з найбольш прыгожых цырымоній сакрамэнту хросту з’яўляецца тая, калі святар укладае ў руку новаахрышчанага запаленую свечку з наступным заклікам: “Прымі гэтае палаючае святло і захоўвай свой хрост беззаганным; выконвай Божыя запаведзі, каб, калі Пан прыйдзе на вясельнае свята, ты мог пабегчы насустрач Яму з усімі святымі ў Яго вясельны палац і мець вечнае жыццё на вякі вечныя. Амэн”.
СВЕЧКІ ЯК СІМВАЛ ПАШАНЫ
Свечкі з’яўляюцца сімвалам вялікай пашаны, і таму іх выкарыстоўваюць у значныя моманты жыцця. Афіняне выкарыстоўвалі іх на святы Мінервы, Вулкана і Праметэя, а рымляне карысталіся імі ва ўсе ўрачыстыя дні (Rabbi Maimonides, Notes and Illustrations on the Reasons of the Law of Moses, p. 411). З-за вялікай пашаны, якую габрэі мелі да ўбрання свайго першасвятара, яны запальвалі свечку, якая гарэла ўвесь час, калі яно захоўвалася ў вежы Антонія ў Ерузалеме (Іосіф Флавій, Antiq. of the Jews, book xviii. chap. iv. 3). Вялікі лама, альбо вярхоўны кіраўнік, Тартарыі ніколі не знаходзіцца ў сваім палацы без безлічы светачаў і ліхтароў, якія гараць вакол яго (Burder, Relig. Customs and Ceremonies). Таксама шырока вядомы той факт, што пэўны высокі еўрапейскі чыноўнік — сын кагосьці з каранаваных асобаў — пры нагодзе свайго візіту ў гэтую краіну некалькі гадоў таму адмовіўся сесці ў выдзеленых яму апартаментах у адно з нашых прыгожых крэслаў, пакуль не прынеслі і не запалілі перад ім дзве васковыя свечкі. Такі этыкет шырока распаўсюджаны на Усходзе (гл. Burder, Relig. Customs and Ceremonies, с. 502 і іншае).
Свечкі на пахаваннях і пры магілах. — Эўсэбій прыводзіць багатае апісанне таго натоўпу свечак, які выкарыстоўваўся на пахавальных экзэквіях Канстанціна Вялікага, які памёр у 337 годзе, а св. Геранім піша пра колькасць свечак на пахаванні св. Паўлы. Калі цела св. Яна Хрызастома пераносілі з Каманаў у Канстанцінопаль, на Басфоры на лодках сабралася вялікая колькасць людзей, каб сустрэць картэж. Пры гэтым палілася так шмат свечак, што здавалася, што само мора палае (Hierurgia, p. 403). Свечкі пастаянна гарэлі ў Вэстмінстэрскім абацтве, у Лондане, перад вялікімі героямі Англіі. Старажытная традыцыя запальваць знічы пры магілах продкаў паказвае, наколькі важны гэты знак пашаны да памерлых.
Усходняя практыка. — У гэтым сэнсе практыка Усходняга Касцёла і нашая практыка дасканала згаджаюцца, што можа пацвердзіць кожны, хто падарожнічаў на Усход і заглядаў на адну з усходніх літургій. Копты ні ў якім разе не стануць служыць Імшу без прынамсі дзвюх свечак. “Liturgia non celebretur, — кажа адзін з іхніх канонаў, — absque cereis duobus majoribus aut minoribus qui altare luceant” (“Няхай літургія не служыцца без дзвюх вялікіх альбо малых васковых свечак, якія гараць на алтары” (Renaudot, Liturg. Orient. Col., i. p. 179). Астатнія Усходнія Касцёлы так жа дакладна прытрымліваюцца гэтага прынцыпу.
У старажытнай рымскай літургіі сем служыцеляў неслі перад Папам сем ліхтароў, якія ставіліся спачатку каля алтара, а пазней — на ім. Сем свечак павінны былі нагадваць пра юдэйскі сямісвечнік, мінору (пар. Зых 25, 34; 37,20-23; Лев 24,2-4), які знаходзіўся ў святыні каля кадзільнага алтара. Гэта было праявай веры ў тое, што літургія Новага Запавету, Эўхарыстыя, з’яўляецца спаўненнем таго, што прадказвала літургія Старога Запавету. Выкарыстанне сямі свечак, несумненна, было натхнёна таксама Апакаліпсісам св. Яна, дзе Сын Чалавечы — як Першасвятар Новага Запавету — знаходзіцца сярод сямі залатых падсвечнікаў(пар. Ап 1,12-13).
Дарагія радыёслухачы, у наступный сустрэчы мы працягнем разважанне над літургічным адзеннем, а сёння я з вамі развітваюся. Няхай Божая ласка дапаможа нам быць вернымі вучнямі нашага Збаўцы. Laudetur Jesus Christus!